Danas prije podne održana je peta zajednička sjednica Saveznog vijeća । Vijeća naroda Narodne skupšine FNRJ pod pretsjedništvom pretsjednika Saveznog vijeća Vladimira Simića. Sjednici su prisustvovali svi ministri Savezne vlade, koji se trenutnu nalaze u Beogradu. Na današnjoj sjednici je potpretsjednik Savezne vlade Edvard Kardelj odgovorio na pitanje narednih poslanja Radovana Mijuškovic i d-r Dušana Bratića koje se odnosi na Trst i Julisku Krajinu. U svome odgovoru potpretsjednik Kardelj je rekao: ≫Drugovi poslanici, iz izjava koje su dali pretsjednik vlade drug Tito i zvanični pretstavnici naše zemlje, vi ste vidjeli da je jugoslovenska vlada nije suglasila i da se ne može saglasiti sa nekim zaključcima koji su doneseni na Pariškoj konferenciji a tiču ee životnih interesa naroda Jugoslavija. Tо je u prvom redu pitanje razgraničenja između Italije i Jugoslavije, i u vezi sa tim pitanjem, položaja samog Trsta. Vi znate gdje predložene granice između Jugoslavije i Italije, odnosno predložene granice između Jugoslavije i Trsta, "i znate takođe koliko su svi ti granični prijedlozi nepravedni prema narodima Jugoslavije. .Za ilustraciju navodim samo nekoliko najkarakterističnijih činjenica. Autori francuske linije za 14.812 ITALIJANA OSTAVLJAJU u ITALIJI 20.609 GORIČKIH SLOVENACA Zaključci, na primjer, oduzimaju Jugoslaviji grad Goricu. Gorica je administrativni centar pokrijine goričke, koja prema francuskoj liniji ostaje Jugoslaviji i kojoj je grad dao ime. Ujedno je Gorica stari kulturni centar Primorskih Slovenaca. koji je ne samo po imenu, nego i po etničkom sastavu slovenački grad. S oduzimanjem Gorice ostaje pokrajina, iako broji 100.000 stanovnika bez ijednog centra većeg od 3000 stanovnika. Na taj način čitav privredni sistem goričke pokrajine porušen je, a stanovništvo te pokrajine bačeno je u izvanredno težak ekonomski položaj. Jedini argumenat koji navode sa dodjeljivanje Gorice Italiji, jeste činjenica da se u njoj nalazi 14.812 Italijana i 10.868 Slovenaca, i to prema popisu iz 1910 godine, što znači , da u Gorici ima nepunih 4000 Italijana više nego Slovenaca. Da bi se sprovelo priključenje Italiji ove italijanske manjine u gradu Gorici, morali su autori francuske linije priključiti i okolne potpuno slovenačke opštine Podgora, Stevarjan ,Standrez, Sovodnje i selo Vipolze u kojima živi 9741 Slovenac i svega 280 Italijana, prema tome ≫pravednost i objektivnost≪ autora francuske linije sastoji se u tome, da oni daju Italiji 20 609 Slovenaca, samo da bi se navodno udovoljilo ≫etničkom principu≪ i priključilo Italiji 14.812 Italjana iz centra Gorice. Ponavljam da su čak pp popisu iz 1910 godine, tu Slovenci u većini. JEDINO OPRAVDANJE TALIJANSKOG POSJEDA KANALSKE POLOVINE JESTE STVARANJE OFANZIVNIH POZICIJA PREMA JUGOSLAVIJI Uzmimo dalje Kanalsku Dolinu koja je u geografskom pogledu produžetak gornje Savske doline, veza između slovenačkih dolina Žilice i Soče i prelaz ka Slovenačkoj Regiji. Njezin istočni dio (Bijela Peć) jeste kotorski sastavni dio Kranjske, a ostala Kanalska Dolina sastavni dio Koruške. U Londonskom paktu zahtijevali su Italijani Kanalsku Dolinu samo do ... kod Banjica. Pa njoj još i danas njihovi geografi smatraju kao italijansku teritoriju Kanalsku Dolinu, samo do ovog razvoja. Do 1918 godine u čitavoj Kanalskoj Dolini nije bilo nijednog Italijima. Danas je. pored importiranih Italijana i ostataka Nijemaca оkо 700, još manje 3000 Slovenaca, koji su jedino autohtono stanovništvo. Jedino opravdanje italijanaskog posjeda Kanalske Doline jeste stvaranje ofanzivnih роzicija prema Jugoslaviji — mogućnost napada preko Slovenačka Koruške u Dravsku dolinu Italijani su godine 1941 sa ovih pozicija počeli napad na Jugoslaviju. Potpuno je takođe nerazumljivo kakvi etnički razlozi traže dа franuski prijedlog oduzmu Jugoslaviji obalu između Trsta i Tržića. U tom pojavu Slovenci prestavljaju po statistici iz 1920 godine više od 95% stanovništva. Italijani pretstavljaju dakle jedva 5 % stanovništva. Ovaj dio nema ni istoriskih ni naročitih ekonomskih veza sa Trstom .Jedini razlog za koridor jeste stvaranje veza između Italije i Trsta na račun čiste slovenačke teritorije. Koridor oduzima slovenačkom narodu jednu polovinu obale, na kojoj on ima pristup koridoru, drugu polovinu on gubi južno od Trsta. Prema tome francuski prijedlog čitavu NR Sloveniju odvaja od njenog mora i to svega par kilometara od obale. Sam Tržić je ekonomski povezan sa Itilijanskom Krajinom. U Tržicu radi više hiljada radnika koji dolaze iz Krasa i Vipavske Doline. Prosječni broj ovoga radništva možemo utvrditi iz statistike iz 1921 godine. Tada je Tržić imao 11.838 stanovnika. a u samim brodogradilištima je istovremeno radilo 9-10.000 radnika i namještenica. To su bili radnici iz Gorice Goruške i Furiandske nizine. Zato je danas teško tačnije odrediti pravu etničku strukturu Tržića, ali je činjenica da je ogromna većina stanovništva zа priključenje Juguslaviji. Osim toga Tržić je centar trgovine za bližnji Kras, a životne namirnice dobija iz Vipavske Doline. Predio između Morganove i francuske linije na jugu u Istri po svom etničkom sastavu je jugosovenski. Prema popisu iz 1945 godine od 75.588 stanovnika je preko 40.000 Jugoslovena. a oko 84.000 Italijana. Ovaj broj postaje još ubjedljiviji. ako odvojimo gradsko stanovništvo. U gradskim opštinama Kopar, Milje, Izola, Piran, Umag i Novigrad, živjelo je 1945 godine od gore navedenih Italijana 29.504. što znači njih 4/5. Ovi gradovi su ostatak venecijanske nadvlasti nad Jadranom i Sredozemnim morem Venecija i ostale italijanske gradske republike imali su po čitavom Sredozemlju svoje kоlonije u kоје su importirale italijansko stanovništvo, a niko ne misli na to da bi zbog toga proglasio sve pokrajine Sredozemlja kao etnički Itlijanske. PO PRIJEDLOGU OSTALO BI VAN JUGOSLAVIJE 180.000 JUGOSLOVENA, A POD JUGOSLOVENSKOM VLAŠĆU 80.000 ITALIJANA Ako uzmemo na zapad od francuske linije teritoriju od nastrožije etničke granice bez Trsta, utvrdićemo da na toj teritoriji prema popisu iz 1910 godine, sa korekturama popisa iz 1945 godine za Istru, živi 99.126 Jugoslovena i 55.724 Italijana. Oduzima se dakle od Jugoslavije pojas na kome imaju Jugosloveni skoro 2/3 većinu. Ako zatim uzmemo za Jugoslovene u Trstu brojku iz godine 1910 tj. 51.108 a ova brojka je očigledno premalena, onda ćemo vidjeti da ostaje van jugoslovenskih granica na zapadu od francuske linije 150.234 Jugoslovena Tome treba još pribrojiti Slovence koji žive na zapadu od najstrože etničke granice. Tih su nabrojali 1910 godine odnosno 1945 godine 14.740. Faktički iznosi njihov broj najmanje 30 hiljada. Prema tome ostalu bi van Jugoslavije na njenoj zapadnoj granici 180.000 Jugoslavena. S druge strane na ovu teritoriju ubrajajući Rijeku, ostalo bi pod jugoslovenskom vlašću, prema popisu iz 1945 godine 80 000 Italijana, od kojih 53 hiljade živi u obalnim gradovima Poreč, Rovinj Pola i Rijeka. U svakom slučaju u Italiji ostaje mnogo više Jugoslovena nego sto Italijana ostaje u Jugoslaviji. NA SVAKU STOPU ZEMLJE KOJU SMO Ml TRAŽILI NAŠ NAROD IMA STO PUTA PRAVO Pariški zaključci oduzimaju Jugoslaviji prirodni njen najvažniji izlaz na more — Trst u isto vrijeme Trst izoliraju od pozadine i osuđuju ga na privrednu propast. Jasno je da takvo rješenje ni sa političkog ni sa etničkih stanovišta nema nikakvog opravdanja. Kad pogledamo sve te činjenice, onda postane tek u punoj mjeri jasno, kolika se nepravda pariskim zaključcima pravi narodima Jugoslavije. Mi nismo tražili ništa drugo što nije naše. Čak smo se saglasili sa time da otstupimo na mnogim mjestima od našeg opravdanog prijedloga itajansko-jugoslovenske granice tamo, gdje smo iz lokalnih, ekonomskih i saobraćajnih razloga tražili izvjesne dijelove Italijanske teritorije. Nismo tražili da nam se dadnu strateška obezbjeđenja na etnički italijanskoj teritoriji, iako bi bili u pravu da tražimo. kada se uzme u obzir koliko smo podmuklo bili napadnuti od strane Italije. Nismo to tražili, jer je nova Jugoslavija izgrađena na istinski demokratskim principima samoopredjeljenja i ravnopravnosti naroda Upravo zato jer želimo da naši narodi slobodno žive na svojoj teritorji, upravo zbog togu ne želimo da otimamo tuđu teritoriju. Zato smo mi naše granične zahtjeve ostavili sa jasnim shvatanjima pune moralne odgovornosti. Mi smo ih postavili tako da nam istorija nikada neće moći reći da smo, iskorištavajući položaj pobjednika u ratu, tražili nešto na šta nemamo moralno pravo, nešto što nije u punom skladu sa principima istinske demokratije i nacionalne slobode i samoopredjeljenja. Takođe mi nismo tražili više da bi dobili manje. Pošteno, a ne kao imperialistički trgovci, mi smo postavili svoj zahtjev i na svaku stopu zemlje koja smo tražili naš narod ima sto puta, pravo (dugotrajan aplauz i odobravanje). Nama su u Parizu rekli: šta se žalite mi vam dajemo tri četvrtine Juliske Krajine. A mi smo odgovorili i danas im ponovno odgovaramo: Ništa Jugoslaviji niko ne daje. Juliska Krajina je 13 vjekova bila zemlja našeg naroda, a samo 2o godina bila je u jarmu italijanskih imperijalista. I koliko god su naši Ljubljana, Zegreb i Beograd, koji su takođe bili vijekovima pod tuđom vlašću, isto toliko je naša Juliska Krajina, kоjа je bila takođe pod vlašću ugnjetača. (Živo odobravanje u cijeloj dvorani). Zaista je tuđe najelementarnijim osjećanjima pravda, kada se opravdava davanje našeg naroda pod tuđi jaram time, da jе on u prošlosti bio ugnjetavan, te tako reći ≫naviknut≪ na ugnjetavanje. Ne može biti sumnje da se u takvim argumentima skrivaju ona imperijalistička, kolonijalna shvatanja keja pokoravaju i droge narode, a naročito male narode kao robu sa kojom se može trgovati. Naši zapadni saveznici govore nam, kada opravdavaju davanje naše kompaktne etničke teritorije na zapadu Italiji: Vi imate Italijane u Zadru, Rijeci, Puli, prema tome treba dat, slovenačke seljake na zapadu Italije da se dobije nekakva ≫etnička ravnoteža ≪, da bude jednak broj Italijana i Jugoslovena pod tuđom vlašću. A mi možemo .našim saveznicima, koji tako postavljaju pitanje, reći: A zašto, gospodo, treba kažnjavati i bacali u tuđe ropstvo slovenačke seljake na zapadu, čije generacije vijekovima kompaktno žive na toj svojoj teritoriji, zašto njih kažnjavati, ako su se u prošlosti venecijanski trgovci naseljavali u našim gradovima? Zašto se onda taj princip ne primjenjuje i u pogledu onih, Italijana koji žive u mnogirn drugim gradovima po i čitavim obalama Sredozemnog mora? Moram odmah primjetiti da ja pri tome ne optužujem italijanski narod, ili da mu poričem pravo da slobodno živi u svitu gradovima. Nasuprot, ubijeđen sam da italijanski radni ljudi u svim gradovima najbolje shvaćaju da je njihova srećna budućnost moguća samo u bratstvu i jedinstvu sa narodom usred koga žive i koji im bratski pruža ruku, poštujući njihova nacionalna prava. Ali niko nema pravo otimali nacionalnu slobodu Slovencima i Hrvatima na zapadu u ime stvaranja nekakvo ≫etničke ravnoteže ≪, u ime toga što su se sticajem istoriske okolnosti naseljavali po nekim našim gradovima Italijani. Pojam etničke granice je samo jedan, to je granica između kompaktno naseljene italjanske i kompaktno naseljene jugoslavenske teritorije. (Živo odobravanje.) A ta granica ide rubom Furlandske nizine prema sjeveru. Tu liniju više ili manje bilježe ove objektivne karte Evrope. Na toj osnovi mi tražimo da se povuče granica između Jugoslavije i Italije. (Ponovno živo odobravanje.) Upravo iz svih tih razloga Sovjetski Savez je odlučio i jasno, podržavao zahtjeve Jugoslavije, (Buran jednodušan aplauz.) Nemajući nikakvih drugih tendencija nego pomoći jednome svome savezniku, koji se čestito i hrabro borio za opštu savezničku stvar u njegovom opravdanom zahtjevu da ujedini svoj narod pod svojim krovom. Sovjetski Savez se snažno založio za očigledno рrаvednu stvar Jugoslavije. Sovjetski Savez je time ponovno pokazao da je tuđa svaka imperijalistička tendenciju i da mali narodi mogu sa pouzdanjem očekivati njegovu podršku u obezbjeđenju svoje slobode i nezavisnosti. (Aplauz). Nažalost, nisu svi naši saveznici pošli sa tog stanovišta. Došle su do izražaja tendencije koje nemaju nikakve veze sa demokratijom, ni sa interesima samog stanovništva Juliske Krajine, ni sa željom da se u ovome dijelu Evrope postave čvrsti temelji mira. Nema potrebe da se upuštam u analizu tih tendencija. Ali ja ne mogu a da jasno ne formulišem ovaj utisak: ili se kod takvih tendencija radi o totalnoj neobavještenosti u pogledu stvarnog stanja u Juliskoj Krajini što takođe ponekad ne isključujem, iz prostog razloga što sam se uvjerio na svom sopstvenom iskustvu, da je taj faktor na Pariškoj konferenciji još uvijek velik i uticajan gospodin — ili su se tu umiješale snage koje ne žele učvršćenje mira u ovome dijelu Evrope i koje idu za svojim sopstvenim ciljevima ekspanzije, o kojima se doduše ne govori, ali o kojima se toliko više misli. Kasno je da takva politika ne može biti osnovana za zdrave odnose među narodima i državama. Takva politika već kao metod i instrumenat u međunarodnim odnosima ne može imati drugih posljedica nego jačanje tih agresivnih snaga i slabljenje pozicija mira. Tо je politika koja sije sumnju i nepovjerenje u duše svih onih, koji su se u toku ovog posljednjeg rata borili za opštu savezničku stvar u uvjerenju da ta opšta saveznička stvar znači uništenje agresije i izvora fašizma, istinsku demokratiju, a ne demokratske fraze slobodu i samoodređenje naroda i obezbjeđenje čvrstog mira. Ako stvar nije takva, onda se postavlja pitanje šta je zapravo ≫opšta saveznička stvar≪ -značila za one koji danas osporavaju Jugoslaviji pravo da njeni narodi žive slobodni na svojoj zemlji koji osporavaju Jugoslaviji pravo da obezbijedi mir na svojim granicama koji grubim pritiskom hoće da nametnu Jugoslaviji mirovne uslove, koji su teži nego što ih nameću jučerašnjim agresorima. Te iste snage odriču Jugoslaviji takođe pravo da traži reparacije od Italije. Drugim riječima, ratne reparacije ima da plati Jugoslavija, a ne Italija. I ne samo to, Jugoslavija bi, prema nekim prijedlozima, imala da plati jedan dio italijanskog državnog duga pobjeglim fašističkim fabrikantima, otštetu za fabrike koje su posije Prvog svjetskog rata oteli stranim vlasnicima. Zaista, neki naši saveznica odnose se prema Jugoslaviji kao prema jučerašnjim neprijateljima, a ne kao saveznici. POLITIKA KOJA HRABRI OSTATKE AGRESIJE I FAŠIZMA U ITALIJI I U ČITAVOJ EVROPI U Italiji fašistički ostaci i imperijalistički šovinisti sada organuzuju histerične akcije, kako bi uvjerili svijet o tome da će se u Italiji desiti strašne stvari, ako Trst i Pula ne budu pripali Italiji. To isto su italijanski imperijalisti i fašisti radili na kraju Prvog svjetskog rata, jer su svojom šovinističkom vrevom htjeli da nadviču i uguše demokratske snage u italijanskom narodu i u čitavoj Evropi. To isto u malo drugačijoj formi, ali s istim ciljem rade sada. Njima možemo samo reći da njihova povika neće uplašiti ni nas, ni italijanski radni narod u Julskoj Кrajini. Italijanski narod može biti siguran da je nama sigurno više stalo do sreće i blagostanja italjanskog radnog naroda u Juliskoj Krajini, nego tim huškačima, upravo njima do toga uopšte nije ni stalo, jer oni viču jezikom ugnjetača i izrabljivača, (Opšte i živo odobravanje.) Ali ono što je važno u čitavoj toj galami, to je činjenica da je ona moguća samo zato, jer politika o kojoj sam gore govorio hrabri ostatke agresije i fašizma u Italiji j u čitavoj Evropi. Sve su to razlozi, koji ostavljaju u duši svakog poštenog građanina naše zemlje osjećaj dubokog nezadovoljstva i uvrijeđenosti zbog stava, koji naši zapadni saveznici zauzimaju prema opravdanim zahtjevima Jugoslavije. Vlada FNRJ smatra da se naši narodi ne mogu saglasiti da im se nametne takav ≫mir≪. Zato ona odbija da primi, pariske zaključke, u koliko se oni odnose na Jugoslaviju. VRIJEME JE DA SE OD SAVEZNIČKE RIJEČI PREĐE SAVEZNIČKIM DJELIMA Ne treba zaboraviti da je Jugoslavija zemlja, kojoj je fašistička Italija nanijela najviše zla i stradanja. Mi se italijanskom narodu ne mislimo svetiti, ali poslije svega, toga što je naš narod pretrpio od italijansko-imperijalističke agresije, ima potpuno pravo da traži da bude oslobođen jarma italijanskog imperijalizma i da bude slobodan nа svojoj zemlji. Na toj osnovi Jugoslavija je odlučila da razgovara na mirovnoj konferenciji 21 države, iskreno nastojeći da se nađe jedno sporazumno rješenje. Vlada Jugoslavije smatra da mirovni ugovor koji bi bio donijet bez Jugoslavije i protiv volje Jugoslavije ne bi bio ni demokratski, ni pravedan, niti bi stvorio uslove za izgradnju mira u ovome dijelu Evrope. Iz toga razloga vlada FNRJ se nada, ako će na mirovnoj konferenciji postojati samo deseti dio one savezničke solidarnosti i volje po uništenju agresije kakva je postojala u i vrijeme rata, da će se naći sporazumno rješenje i u pitanju Julske Krajine s Trstom. Ako smo valjali kao saveznici u ratu, treba da valjamo i kao saveznici u izgradnji mira. (Aplauz.) Vrijeme je da se od savezničke riječi pređe ka savezničkim djelima. (Aplauz.) Ne govorimo u cilju da vršimo pritisak na naše saveznike, da nas podupru u nekakvim osvajačkim zahtjevima. Ne, mi samo tražimo da svi saveznici budu dosljedni tome što su proklamovali u vrijeme rata kao svoj ratni cilj, a to je uništenje fašizma i agresije, izgradnja čvrstog mira i davanje slobode i demokratskih prava svim narodima. Drugovi poslanici! Ja sam uvjeren, da će ovakav stav vlade ova Narodna skupština jednodušno podržati, kao što ga podržava i čitav naš narod≪. (Burni i dugotrajni aplauz.)